Ποτέ ξανά, της Ελένης Χοντολίδου

εδώ

Ποτέ ξανά

Θεσσαλονίκη-Άουσβιτς

71 χρόνια από την αναχώρηση του πρώτου συρμού

Ο ιστορικός Χόμπσμπάουμ μας έχει μάθει ότι οι τελετές, τα έθιμα και οι ιστορικές επέτειοι είναι «επινοημένες». Και καλά κάνουν για να σπάει ο άχαρος κύκλος της ζωής, για να χαιρόμαστε, να βρισκόμαστε με τους φίλους μας, να θυμόμαστε, να λυπόμαστε κάποιες φορές, όταν πρέπει.

Η «επινοημένη» επέτειος της πόλης της Θεσσαλονίκης είναι η πορεία μνήμης που έγινε πέρσι για πρώτη φορά στις 16 Μαρτίου και επαναλαμβάνεται για δεύτερη φορά φέτος.

Θα βαδίσουμε σιωπηλά με ένα πανό μονάχα στις 16 Μαρτίου 2014 στις 11.30, από την Πλατεία Ελευθερίας μέχρι τον Παλιό Σιδηροδρομικό Σταθμό στη μνήμη των περίπου 50.000 Ελλήνων Θεσσαλονικέων Εβραίων το θρήσκευμα που θανατώθηκαν στα κρεματόρια. 15 Μαρτίου αναχώρησε ο πρώτος συρμός με βαγόνια για ζώα προς το Άουσβιτς. Ακολούθησαν πολλές άλλες αποστολές μέχρις ότου ολοκληρωθεί το πρωτόγνωρο κακό, αυτό της ολοσχερούς σχεδόν εξαφάνισης μιας Κοινότητας ακμάζουσας σε μία πόλη που δεν είχε την πολυτέλεια να χάσει κανέναν. Στην πορεία καλεί τους δημότες της πόλης ο Δήμος Θεσσαλονίκης και η Ισραηλιτική Κοινότητα.

Η Περιφέρεια έχει καθιερώσει την 27^η Ιανουαρίου, οι απανταχού Εβραίοι θυμούνται το Ολοκαύτωμα γύρω στα τέλη Απριλίου. Η πόλη της Θεσσαλονίκης αποφάσισε να θυμάται το Ολοκαύτωμα στις 15 Μαρτίου κάθε χρόνο. Δεν είναι κακό η πόλη να θυμάται πολλές φορές ένα έγκλημα που εν πολλοίς κουκουλώθηκε εν τη γεννέσει του. Τα πολύ τελευταία χρόνια άρχισε να συζητιέται από ομάδα νέων επιστημόνων που γαλουχήθηκαν στην πρωτοπόρα επιστημονική εργασία μιας χούφτας γυναικών, πρώτων μεταξύ αυτών της ιστορικού Ρένας Μόλχο και της φιλολόγου, καθηγήτριας για δεκαετίες εδώ στο ΑΠΘ, και τώρα Ομότιμης Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου. Και μετά, βεβαίως, η δημαρχία Μπουτάρη που αποφάσισε μια και καλή να αποκαταστήσει την αδικία και να βοηθήσει τη μνήμη μας. Σε σύμπραξη -τύχη αγαθή- με τις πρυτανικές αρχές του Α.Π.Θ.

Εν προκειμένω για να καθιερωθεί η ημερομηνία αυτή χρειάστηκε να δουλέψουν πολλοί άνθρωποι και, βεβαίως, να υπάρξει η ιδέα. Η ιδέα, λοιπόν, ήταν του ιστορικού Ιακώβ Σιμπή, αγκαλιάστηκε από τον δήμαρχο Γιάννη Μπουτάρη και έγινε μία συγκλονιστική πορεία 3.000 ανθρώπων πέρσι. Η Ισραηλιτική Κοινότητα, το Αριστοτέλειο, η 1^η Κοινότητα του Δήμου πέρσι και 1^η και 2^η φέτος (κάπως αυτοδικαίως, καθώς τα σύνορά της περικλείουν την περιοχή από όπου ξεκίνησαν οι συρμοί), πολλοί εθελοντές και εθελόντριες, μεσήλικες αλλά και νέα παιδιά αγκάλισαν την ιδέα και μας κάνουν περήφανους. Η θλιβερή αυτή επέτειος δεν αφορά, δυστυχώς, μόνον στους Εβραίους. Το πένθος δεν είναι προσωπική τους αποκλειστικά υπόθεση. Είναι υπόθεση όλων μας. Γιατί όλη η πόλη έχασε τα παιδιά της.

Η Θεσσαλονίκη θέλει να θυμάται, ακόμη κι αν αυτό μας πονάει που δεν βοηθήσαμε όσο θα μπορούσαμε και όσο θα έπρεπε τότε και δεν κάναμε μετά αυτό που ήταν αυτονόητο: να αποδοθούν πίσω οι περιουσίες, να δηλωθεί με μνημείο στον χώρο του Α.Π.Θ. η ύπαρξη του εβραϊκού νεκροταφείου που ξηλώθηκε -είναι η αλήθεια- με μεγάλη αποτελεσματικότητα σε δύο μέρες, να λειτουργήσει η Έδρα Εβραϊκών Σπουδών στο μεγαλύτερο Βαλκανικό πανεπιστήμιο αλλά και το μεγαλύτερο της χώρας. Κάλλιο αργά παρά ποτέ! Έστω και με καθυστέρηση 70 χρόνων είμαστε εδώ και όπως είχε πει η Τίλντα Καράσσο, Κοινοτική Σύμβουλος της 1^ης Κοινότητας και τελετάρχις της πορείας πέρσι:

«φαίνεται πλέον δυνατή η προσέγγιση της ιστορίας μας με ειλικρινή διάθεση να εξεταστούν κριτικά όλες τις πτυχές της. Να παραδεχτούμε ότι αναφερόμενοι στην ναζιστική λαίλαπα δεν είχαμε κοινή ιστορία Ελληνες Εβραίοι, Χριστιανοί, άθεοι και αγνωστικιστές και ότι ήρθε ο καιρός η πολιτεία να φροντίσει και για τη μνήμη των αδικιών που διαπράχθηκαν».

Η πορεία δεν είναι η μόνη εκδήλωση για την επέτειο αυτή: Σήμερα έχουμε δύο προβολές της ταινίας Φιλιά εις τα παιδιά στο Μουσείο Κινηματογράφου στο Λιμάνι, στις 18.30 και 21.00.

Την Πέμπτη στις 18.30 είναι τα εγκαίνια μια πολύ σημαντικής έκθεσης για την ιστορίας της πόλης μας. Η έκθεση έχει τίτλο: «Μνήμες Κατοχής», και προέρχεται από τη συλλογή του Μάνου Μαλαμίδη με έγγραφα σχετικά με δωσιλόγους, πλουτίσαντες επί κατοχής, κατοχικές αγοραπωλησίες, δράσεις συνεργατών των Γερμανών, τάγματα ασφαλείας, διώξεις, κατά των εβραίων, κατασχέσεις ακινήτων, συσσίτια, δελτία τροφίμων, φόρους, εκτελέσεις, στρατόπεδα, εκκλησιαστικά, σωματεία, ζημίες εκ του πολέμου, ξενοδοχεία, ταβέρνες, βομβαρδισμούς, εκπαίδευση, μετακινήσεις, απελάσεις και άλλα θέματα από την καθημερινότητα της Κατοχής. Φοιτητές από το Τμήμα Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών του Α.Π.Θ. μελέτησαν το υλικό της παρουσίασης και παρεμβαίνουν με πρωτότυπο εικαστικό σχόλιο, που αποτελεί τμήμα της.

Το Σάββατο στις 19.00 στο Γαλλικό Ινστιτούτο ομιλία της Ομότιμης Καθηγήτριας του Α.Π.Θ. κ. Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου με τίτλο: «Το Ολοκαύτωμα στις φωνές των επιζώντων» και μουσικό πρόγραμμα από τη χορωδία της Ισραηλιτικής Κοινότητας, υπό τη διεύθυνση του Κωστή Παπάζογλου με τη σύμπραξη του συνόλου μεσαιωνικής και βυζαντινής μουσικής Codex ensemble. Συμμετέχουν αφιλοκερδώς η σοπράνο Μαρίνα Βουλογιάννη και η μέτζο σοπράνο Κασσάνδρα Δημοπούλου (συνδιοργάνωση Δήμου Θεσσαλονίκης, Α.Π.Θ. και Ισραηλιτικής Κοινότητας).

Ελένη Χοντολίδου